Volgens de Wmcz 2018 (Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen) hebben cliëntenraden van zorginstellingen bepaalde rechten op het gebied van toezicht. Wat zijn die rechten? En waarom is het belangrijk dat daar gebruik van wordt gemaakt? 

Wat staat er over toezicht in de wet Wmcz?

De Wmcz 2018 zegt dat een cliëntenraad van een zorginstelling een bindende voordracht mag doen van ten minste één lid van het toezicht. Als de voorgedragen persoon beantwoordt aan het profiel van een Raad van Toezicht-lid, mag de zorgaanbieder niet van de voordracht afwijken. De zorgaanbieder moet dit recht zelfs opnemen in de statuten van de instelling.

Daarnaast mag een cliëntenraad advies uitbrengen over de profielschets voor de benoeming van de leden van het toezichthoudend orgaan. Welke ervaring vind je belangrijk in de Raad van Toezicht (RvT)? Over welke competenties en karaktereigenschappen moeten de leden beschikken? Wij schreven hier onlangs een artikel over: Hoe stel je een Raad van Commissarissen samen.

Tot slot staat in de wet voorgeschreven dat het toezichthoudende orgaan van de instelling en de cliëntenraad ten minste één keer per jaar overleggen, waarbij de RvT de cliëntenraad ook informeert over hetgeen zij heeft gedaan met de inbreng van de cliëntenraad. 

Recht van bindende voordracht

Het zijn belangrijke rechten, toch wordt er niet altijd gebruik van gemaakt, ziet ervaringsdeskundige en consultant Martijn Hofman in de praktijk. Terwijl de voordelen groot zijn. “Als je gebruik maakt van het recht van een bindende voordracht, kun je iemand aandragen die ook de belangen van de cliënten goed zal behartigen en die open staat voor contact met de cliëntenraad. Het zorgt voor grotere betrokkenheid bij elkaar.”

En die grotere betrokkenheid zorgt voor beter toezicht. “Het gaat om het totaalplaatje”, zegt Martijn. “De bestuurder zorgt ervoor dat de instelling goed functioneert. De RvT ziet daarop toe – en is verantwoordelijk voor de governance. En de cliëntenraad gaat vooral in op zorginhoudelijke thema’s. Samen vormen ze de perfecte driehoek.”

Adviseren over profielschets toezichthouder

Volgens Marika Biacsics van het NCZ, het kennis- en leernetwerk voor cliëntenraden, weten raden vooral nog onvoldoende dat ze ook gebruik kunnen maken van het recht om mee te adviseren over de profielschets van een toezichthouder. “Je stem hierin laten horen kan spannend zijn”, zegt zij. “Moet dat dan zonder de bestuurder? Of gezamenlijk? Onze tip is om daar altijd open en transparant mee om te gaan en de bestuurder mee te nemen in de overleggen. In zo’n profielschets leg je vast wat voor soort organisatie je bent en dan neem je natuurlijk het cliëntenperspectief mee.”

Haar boodschap is om niet te kiezen, maar gebruik te maken van beide rechten: dat van voordracht en advisering over de profielschets. “Zodat je echt sámen het belang van de organisatie en haar cliënten behartigt, met de bestuurder en de Raad van Toezicht. En wil je geen gebruik maken van je recht tot voordracht, bijvoorbeeld omdat je net nieuw bent als cliëntenraad? Zeg dan dat je er voor nu van afziet, maar dat je er de volgende keer wel gebruik wil maken. Het kan maar beter duidelijk zijn.”

De juiste mensen vinden voor de RvT

Bij het LSR, het landelijk steunpunt op het gebied van (mede)zeggenschap, krijgen ze veel vragen over de invulling van de wet op het gebied van toezicht, zegt Floor van Kraaij. “Waar en hoe begin je? Hoe vind je de juiste mensen voor de RvT? Maar ook, hoe pak je dan de samenwerking op? Sommige leden van een cliëntenraad vinden het spannend, misschien zelfs wat te formeel. Stuiten ze de bestuurder niet tegen de borst als ze gebruik maken van hun recht op voordracht? Ga het gesprek hierover aan met elkaar. En zoek de meerwaarde op.”

En die meerwaarde zit ‘m ook in de overeenkomsten. “Zowel de RvT als de cliëntenraad zijn er om ervoor te zorgen dat de organisatie optimale zorg verleend”, zegt Floor. “De cliëntenraad kan wensen en behoeften van cliënten inbrengen bij het bestuur, zodat die besluiten neemt waarbinnen optimale zorg kan worden verleend. De RvT is werkgever van het bestuur en houdt toezicht op de besluiten van de bestuurder. Om dit toezicht goed uit te voeren is het van belang om contact te hebben met de cliëntenraad. Om zo door informatie van de cliëntenraad ook het cliëntperspectief mee te kunnen nemen in het uitvoeren van het toezicht.”
 
Wanneer je de samenwerking tussen de cliëntenraad, RvB en RvT samen goed inregelt, is het een win win voor iedereen”, zegt Floor dan ook. “Dan draag je vanuit drie verschillende taken en verantwoordelijkheden bij aan het verlenen van de best mogelijke zorg. Wil je gebruik maken van je rechten als cliëntenraad? Ga bij elkaar zitten, praat erover, leg vast wanneer je contact wilt hebben met het toezichthoudend orgaan, hoe je de vergaderingen voor je ziet, maak een agenda en lees je in. Samen kun je tenslotte meer bereiken dan alleen.”