RvC van een familiebedrijf: extra oog voor de buitenwereld

“Als commissaris bij een familiebedrijf is het misschien nog meer je rol dan bij andere bedrijven om dat wat er in de samenleving leeft, ook aan te kaarten bij de eigenaren en opvolgers”, vindt Francois Carstens, partner bij Mesa family business consultants.

Als commissaris bij een familiebedrijf moet je oog hebben voor meer dan alleen het bedrijf en de bestuurlijke uitdagingen. Naast het bedrijf heb je tenslotte te maken met de verschillende familieverhoudingen. Francois Carstens ging aanvankelijk uit van het ‘bekende’ drie cirkelmodel: eigendom, familie en bedrijf.

Kunst om balans te houden

Elke cirkel kent zijn eigen dynamiek, die ook weer invloed heeft op de andere cirkels. “Ga maar eens na. Zeven dagen per week 24 uur per dag werken, doe je niet als het bedrijf niet van jou is. Doordat familieleden met elkaar samenwerken, kan de onderlinge relatie onder spanning staan. Dat brengt plussen en minnen met zich mee; het is de kunst om die balans te houden."

"Wees je er nou van bewust, dat je er niet alleen zit als commissaris van het bedrijf, maar ook een relatie hebt met de familie en de eigenaren/aandeelhouders. Vraag jezelf af: hoe ver wil ik daarin gaan?”

Onverwachte wendingen

Maar de werkelijkheid is volgens Francois minder simpel dan een schematische weergave met drie cirkels. Er is ook nog zoiets als de buitenwereld. “Tegenwoordig vinden wij - de samenleving - niet alleen iets van multinationals zoals Shell, we hebben ook een mening over familiebedrijven. We nemen elkaar veel sneller de maat."

"Familiebedrijven zijn vaak wat naar binnen gekeerd terwijl onze maatschappij zo snel verandert in haar opvattingen over wat maatschappelijk verantwoord ondernemen is.” En hoe reageer je daar nu op? Zo begeleidde Francois een familiebedrijf bij de overgang van de tweede naar de derde generatie. “Een stroef proces met onverwachte wendingen.”

Actievoerders op de stoep

Plots stonden er actievoerders voor de deur van de transportonderneming. Het bedrijfspand stond aan de rand van het dorp. Dagelijks gingen er driehonderd vrachtwagens over de dijk van het dorp. Actievoerders vroegen of het bedrijf elektrisch wilde gaan rijden.

“Bij de tweede generatie zag ik vervreemding. Hoe kan dit nou gebeuren, we zorgen toch goed voor onze werknemers en sponsoren de voetbalvereniging van het dorp? De derde generatie reageerde heel anders. Zij vonden dat de tweede generatie te veel geld uit de onderneming had gehaald: er waren te weinig liquide middelen gereserveerd om het wagenpark tijdig te vervangen.”

Inspirerende gesprekken

Wat Francois met dit voorbeeld duidelijk wil maken, is dat je als commissaris voor een familiebedrijf meer dan voor andere bedrijven in staat moet zijn om de buitenwereld naar binnen te halen. En bestuurders te adviseren op thema’s als duurzaamheid, diversiteit en het snel veranderend maatschappelijk speelveld.

Wat betekenen ontwikkelingen in de maatschappij voor het businessmodel en de bedrijfsvoering? “Daar het gesprek over aan gaan met de directie kan leiden tot boeiende en inspirerende gesprekken en meerwaarde opleveren. Hier is een mooie taak weggelegd voor commissarissen.”

Meer weten over familiebedrijven?

PMP stelde een bundel samen met verhalen over hoe het is om commissaris te zijn bij een familiebedrijf en praktische tips over de oprichting van een RvC.